Predavanje „Sveti Sava: prvi srpski polihistor – povodom osam vekova autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve“, priređeno je u petak 25. januara u klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač bio je docent dr Boris Stojkovski.
Pozdravljajući okupljene na tribini, uoči Savindana, a u godini u kojoj obeležavamo osam vekova jednog od najznačajnijih događaja srpskog naroda, dr Stojkovski je rekao da Sveti Sava predstavlja najznačajniju i najmarkantniju ličnost srpske istorije.
Rastko Nemanjić – Sveti Sava bio je monah, a potom i arhijerej, svetski putnik i vrhunski diplomata, prosvetitelj, književnik, vrsni pravnik, čovek svestranog obrazovanja i interesovanja. NJegovom zaslugom, pre tačno osam stotina godina, Srpska pravoslavna crkva postala je autokefalna čime je zaokružen proces stvaranja nezavisne srednjovekovne srpske države.
– Kada se govori o toj 1219. godini, moramo imati na umu čitav splet crkveno-političkih prilika: kada se osniva država i dinastija Nemanjića, sa jedne strane stiže taj identitet sa istoka preko Vizantije koja je istovremeno i neprijatelj, jer se Srbija bori za svoju državnopravnu nezavisnost istovremeno upijajući od Vizantije pravoslavni kulturni identitet – naveo je Stojkovski.
Tada je Stefan Nemanja, ponižavajući se pred Manojlom Prvim Komninom, uspevao da izdejstvuje nezavisnost, a zapravo poluvazalni odnos, što je ipak bilo dovoljno značajno za stvaranje srpske države. Spoljno – politički kontekst bio je tada vrlo kompleksan. U njega su umešane brojne velike sile – Vizantija i niz centralnoevropskih i zapadnoevropskih zemalja.
Sama srpska zemlja počivala je na tradiciji dukljanskih kraljeva, a sa druge strane, ako se govori o crkvi, hrišćanstvo je preko misionara iz Rima među Srbe došlo već u 7. veku, a u 9. veku započela je hristijanizacija srpskog naroda.
– Puna tri i po stoleća trajale su te pripreme, jer nije Sveti Sava ustao jedno jutro i rekao da Srbi žele autokefalnu crkvu. Bio je to kompleksan i dug proces koji je 1219. godine došao do svog vrhunca – kazao je autor.
U nastavku predavanja naglašeno je da je Sava dobro poznavao i diplomatske i političke prilike, a od momenta kada se zamonašio, sedam godina provedenih u svetogorskom manastiru Vatopedu bile su ključne za zaokruživanje njegove ličnosti i celokupnog obrazovanja.
U Nikeji 1219. godine Sava postaje nezavisni autokefalni arhiepiskop, a na Vaskrs te godine, pre tačno osam vekova, Srpska pravoslavna crkva postaje autokefalna i samostalna. Zaokružena je srpska državnost i Srbija je potpuno nezavisna država u okvirima srednjeg veka, izjednačena po svim pravima sa drugim državama u okruženju, izuzev vizantijske države.
Nasleđe Savino danas se ogleda u gotovo svim aspektima srpskog nacionalnog, duhovnog i kulturnog identiteta i čitavog srpskog društva: u crkvi, istoriji, školi, književnosti, pravu, kulturi i zdravstvu. NJegov kult je odavno prevazišao granice Srbije.
