Tribina „TAJNI LONDONSKI UGOVOR IZ 1915. GODINE – PROPUŠTENA ŠANSA ILI NEUTEMELJENO NADANJE “, biće održana u sredu, 12. decembra u 18 časova u klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač je msr Srđan Graovac, istoričar.
Krah Londonskog ugovora, pred kraj Prvog svetskog rata, onemogućio je Srbiju da izađe na more i zajedno sa Crnom Gorom dobije više od tri stotine kilometara jadranske obale između Splita i Drača. Paradoksalno, tome je u haotičnom raspadu Habzburške monarhije – uz projugoslovenske kalkulacije srpske političke elite – doprinelo i brzo napredovanje srpske vojske. Da li je ovakva interpretacija sudbine tajnog Londonskog ugovora iz 1915. godine samo stogodišnja legenda ili realni sinopsis ispuštene prilike za rešavanje srpskog nacionalnog i državnog pitanja? Na predstojećim razgovorima u okviru “Tribine mladih” Kulturnog centra Novog Sada, pokušaćemo da predočimo činjenicu i okolnosti, prema kojima se o sada čuvenom Londonskom ugovoru iz 1915. godine (čiji sadržaj i sam tekst, većina „pozvanih da o njemu diskutuju“, nikada nije ni pročitala), već nekoliko decenija govori kao o izvesnoj „propuštenoj šansi“, koju srpske političke elite nisu na vreme uočile, te „iskoristile priliku“ za stvaranje samostalne i velike srpske države na Balkanu, koja bi u prostornom smislu obuhvatala Bačku, Slavoniju, Dalmaciju, Bosnu i Hercegovinu, itd. Ostaje velika nepoznanica šta je to Srbiji „nuđeno“ 1915. godine i da li je uopšte poznat „identitet ponuđača“? Na prvom mestu, argument protiv teze da je “Srbija suludo odbila i žrtvovala se zarad onih koji su bili i ostali njeni neprijatelji”, kako to obično kažu poznavaoci “prave istorije”, jednostavno nije ispravan i ne zasniva se na autentičnim i verodostojnim istorijskim izvorima. Srpska vlada i javnost nisu imale uvid u sadržaj sporazuma, koji je postignut između Kraljevine Italije i Sila Antante, jer je isti bio tajan. Srbija je, kao i ostali zainteresovan svet, za pojedinosti dogovora saznala tek posle revolucije u Rusiji kada je Lenjin, protiveći se tajnoj diplomatiji, obelodanio njegovu sadržinu. Otuda Srbija nije mogla da se odrekne nečega što nije znala da ima, a pride ga nije ni imala, već se o “nagradi” razmišljalo u prilično nejasnim formulacijama. Drugo, ne manje važno, Srbija je pre dogovora u britanskoj prestonici, 7. decembra 1914. godine donela Nišku deklaraciju kojom je odabrala ujedinjenje sa “neslobodnom braćom u Austro-ugarskoj kao glavni ratni cilj”.
Related
