Tribina „Vreme preporoda: Rusini i stvaranje Kraljevine SHS/Jugoslavije” održana je u utorak 19. juna u Klubu „Tribina mladih” Kulturnog centra Novog Sada. Predavači su bili istaknuti rusinski intelektualci i naučnici: prof. dr Janko Ramač, prof. dr Jakov Kišjuhas, prof. dr Đura Hardi, akademik Julijan Tamaš i Đura Laćak, književnik i publicista. Moderator je bio Mihal Ramač, novinar i književnik.
Na početku tribine, istaknuto je da se ove godine obeležava 100-godišnjica Velike narodne skupštine u Novom Sadu, 25. novembra 1918. godine. Rusine je na tom istorijskom skupu predstavljao 21 delegat. Na taj način Rusini, kojih je u ono vreme u Bačkoj bilo oko 12.000, dali su značajan doprinos donošenju istorijskih odluka.
Naglašeno je da je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca proglašena 1. decembra 1918. godine, a da je državni vrh cenio ulogu Rusina u radu Velike narodne skupštine i svestrano je podržao razvoj njihovog nacionalnog i kulturnog života. U novoj državi stvoreni su uslovi za kulturni i društveni preporod rusinske zajednice.
Predstavljajući ukratko istoriju Rusina, prof. dr Janko Ramač kazao je da su oni na ove prostore došli u tri talasa – prvi, najveći talas dogodio se sredinom 18. veka. Zatim je, sredinom 19. veka, usledio drugi talas kada se naseljavaju u okolini Sremske Mitrovice i treći talas, krajem 19. veka. Sva doseljavanja su potekla pretežno iz severoistočnih oblasti tadašnje Ugarske, a kasnije i iz Galicije.
Istaknuto je da 2. jula 1919. godine, uz učešće protojereja Jovana Hranilovića, predstavnici Rusina iz Bačke i Srema osnivaju Rusinsko narodno prosvetno društvo. Bila je to prva rusinska nacionalna organizacija koja je tokom naredne dve decenije bila nosilac kulturno-prosvetnog života rusinske zajednice u novoj državi Južnih Slovena.
Prof. dr Đura Hardi istakao je da će se na jesen ove godine navršiti vek kako Rusini žive zajedno sa Srbima, najpre u jugoslovenskoj, a danas u srpskoj državi. Mada malobrojna zajednica, Rusini su dali relativno veliki doprinos i učešćem na Velikoj narodnoj skupštini 25. novembra 1918. u Novom Sadu.
U nastavku tribine, prof. dr Jakov Kišjuhas istakao je značaj razvijanja školstva kod Rusina. Akademik Julijan Tamaš kazao je da se period od 1918. do 1941. godine može nazvati periodom prihvatanja razlika u odnosu na period kada su Rusini bili u sastavu Austrougarske.
Na kraju tribine, Đura Laćak, književnik i publicista, govorio je o ulozi grkokatoličkog sveštenika Đure Bindasa u nacionalnom preporodu Rusina u Bačkoj i Sremu. Reč je o najznačajnijoj ličnosti u osnivanju Rusinskog narodnog prosvetnog društva u periodu između dva svetska rata.
Related
