Ko su likovi na kartama?

Poker, preferans, remi, bridž ili tablić – sigurno ste barem jednom odigrali neku kartašku igru. Da li znate koje se istorijske i mitološke ličnosti kriju iza štihova – karata sa slikama?

Iako se ne zna pouzdano gde su nastale karte, veruje se da se sa igranjem karata počelo u istočnoj Aziji, tačnije u Kini i Koreji, i da su kasnije preko Indije, Persije i Egipta donesene u Evropu. Oko 1480. godine karte sa četiri znaka – herc, tref, pik i karo – počele su da se koriste u celoj Evropi i postale su model po kojem će se nadalje izrađivati špilovi. Istoričari pretpostavljaju da su karte sa četiri znaka predstavljale četiri srednjovekovna sloja društva: herc je predstavljao crkvu, pik vojsku, tref poljoprivredu i karo trgovačku klasu. Kod nas je uobičajen špil od 52 karte, koji potiče od francuskih karata iz 15. veka. U tom periodu u francuskom gradu Ruanu se nalazio i najznačajniji centar za proizvodnju karata. Tu su postavljeni dizajnerski standardi koji se i danas poštuju. Pored francuskog sistema znakova, danas su široko prihvaćena još dva: latinski (u Italiji, Španiji i Portugaliji) i germanski (u Nemačkoj i Švajcarskoj). Simboli latinskog sistema su mač, palica, novčić i pehar, a simboli germanskog ruža, žir, štit i zvono.

Karte sa licima: kraljevi, dame i žandari

U početku su se karte oslikavale ručno. S vremenom su postajale sve popularnije, pa je počela masovnija proizvodnja. Francuski majstori su usavršili proizvodnju pomoću drvenog bloka i bakarne ploče, što im je omogućilo da karte proizvode mnogo brže nego bilo ko drugi. Kao i danas, tada je postojalo 12 karata sa licima: po četiri kralja, dame i žandara. Njima su dodeljivana imena, to jest na svakoj od ovih karata pisalo je kome pripada. Ipak, identiteti osoba koje su predstavljale menjani su u zavisnosti od proizvođača i njegovih želja.

Kralj herc Ličnosti kraljeva koji su se nalazili na kartama naročito su bile podložne promenama. Pa je tako kralj srce predstavljao franačkog kralja Karla Velikog, francuskog kralja Šarla VII Pobednika, ali i Šarla VI Ludog. Interesantno je da u većini špilova kralj herc jedini nema brkove. Priča kaže da je jedan manje vešt proizvođač loše izradio drveni kalup za štampu, pa je tako kralj ostao bez brkova, a prvobitna sekira mu je zamenjena mačem. Neki su u ovome videli nameru da se ovaj kralj predstavi kao Šarl VI Ludi, koji nije imao brkove. Bio je mentalno oboleo i za njega se govorilo da se ubio proburazivši se mačem. Zbog toga neki ovu kartu zovu i kralj samoubica. Kralj pik Predstavlja Davida – biblijskog kralja Izraela i Judeje, koji je po predanju bio naslednik Saula, prvog kralja Izraela, i kralj koji je ujedinio 12 izraelskih plemena. Kralj karo Kralj karo predstavlja Gaja Julija Cezara – najslavnijeg rimskog vojskovođu, političara i pisca. Kralj tref Aleksandar Makedonski, poznatiji kao Aleksandar Veliki, kralj antičke grčke Makedonije i čuveni osvajač koji je stvorio carstvo koje se prostiralo od Grčke do Indije, predstavljen je na štihu kralj tref. Kraljica herc Identitet dama ili kraljica na kartama je teže utvrditi, jer one nisu bile tako poznate. Prema najrasprostranjenijem tumačenju, kraljica herc predstavlja Judit – biblijsku ličnost, lepu udovicu koja je iskoristila svoje ženske čari i lukavstvo da odseče glavu asirskom vojskovođi Holofernu. Takođe, kraljica u znaku srca predstavlja i Izabel od Bavarske – ženu Karla VI i majku Karla VII.

Kraljica pik Dama u znaku lista predstavlja Atinu – grčku boginju mudrosti, ali i Jovanku Orleanku – francusku heroinu iz Stogodišnjeg rata, koja je spaljena na lomači. Kraljica karo Rahila – biblijska proročica i prva žena proroka Jakova, jednog od tri velika jevrejska patrijarha, i majka Josifa i Venijamina, predstavljena je na karti kao kraljica karo. Kraljica tref Kraljica u znaku deteline takođe predstavlja više ličnosti. Argina – anagram reči regina, što na latinskom znači kraljica ili može označavati iskrivljen oblik imena Argeja, kako se zvala mitološka princeza iz Arga. Agnes Sorel – omiljena konkubina kralja Karla VII i prva zvanično priznata ljubavnica nekog francuskog kralja. Junona – najcenjenija boginja u rimskoj mitologiji, koja je poistovećivana sa grčkom boginjom Herom. Žandar herc Žandar u znaku srca predstavlja La Ira – Etijena de Vinjolesa, francuskog viteza i heroja i saborca Jovanke Orleanke. Žandar pik Žandar u znaku lista je Holgar Danski – ličnost iz danske epske poezije, vitez Karla Velikog koga je po legendi otela veštica Morgan la Fej, sestra kralja Artura. Žandar karo Žandar u znaku kocke je Hektor – trojanski junak, sin kralja Prijama i Ahilov suparnik koji ga je ubio tokom Trojanskog rata.

Žandar tref Žandar u znaku deteline predstavlja Judu Makaveja – heroja jevrejske pobune protiv vladavine Seleukida u 1. veku pre nove ere, kao i Lanselota – viteza iz legende o kralju Arturu, koji je bio zaljubljen u kraljicu Ginevru.