Tribina „Obnova i smisao Pećke patrijaršije“ biće održana u sredu 18. septembra u 19 časova, u klubu „Tribina mladih“ Kulturnog centra Novog Sada. Autor i predavač je Milovan Balaban, istoričar.
Rad na obnovi Pećke patrijaršije (SPC), smisao i značaj ovog čina za srpski narod (kao i za druge narode na ovom prostorima) biće obrađen u drugom delu tribine, kao nastavak predavanja
Osnivanje i smisao Žičke (Pećke) arhiepiskopije. Prvo predavanje bavilo se smislom i značajem crkve od samih apostolski početaka. Bilo je spomenuto stvaranje prvih patrijaršija (Jerusalimske, Antiohijske, Rimske, Aleksandrijske, Carigradske) i objašnjen smisao autokefalnosti, koja se ostvaruje u samoupravi određenog prostora, a ne dogmatskom odvajanju od jedne, nedeljive Vaseljenske, Hristove crkve.
U duhu misije crkve, kao i istorijskog i funkcionalnog značaja autokefalnosti, na prošloj tribini bilo je obrađeno stvaranje i smisao Žičke arhiepiskopije (1219). Takođe stavljen je akcenat na istorijske prilike i strateške vizije država Balkana početkom XIII veka, u vreme delatnosti Svetog Save, osnivača i utemeljivača srpske crkvene samostalnosti. U tom kontekstu prikazali smo značaj zaokruživanja srpske državnosti kroz obrazovanje crkvene samostalnosti.
U drugom delu predavanja biće reči o funkcionisanju Arhiepiskopije, kasnije Patrijaršije, u okviru države Nemanjića, njene organske povezanosti sa državom, kao i ulozi crkve u stvaranju kulta Nemanjića i Kosovskog Zaveta, što je bio uslov održanja hrišćanske opredeljenosti i nacionalne samobitnosti srpskog naroda kroz neredne vekove koje je proveo u turskom ropstvu.
Posle obnove Pećke patrijaršije 1557. srpski narod (kao i ostali narodi koji su ušli u jurisdikcioni prostor patrijaršije) dobio je krovni objediniteljski faktor koji ga je sačuvao tokom dugotrajnog i teškog ropstva u Osmanlijskom carstvu. Ono što je možda još bitnije, a što će posebno biti apostrofirano na tribini, narod je posle pogibije gotovo čitave elite poneo ogromno nasleđe nemanjićke države i praktično u potpunosti prihvatio zavet na koji se obavezala srpska duhovna i svetovna elita na čelu sa Svetim Savom još u vreme Žičkog sabora i dobijanja autokefalnosti Žičke arhiepiskoije.
Sa propašću srpske države nije potpuno propala i Pećka patrijaršija. Čak i u periodu od 1459. (od konačnog pad srpske srednjovekovne države) Patrijaršija je funkcionisala na prostorima severne Srbije, Bosne, Hercegovine i Crne Gore (većina istoričara se slaže da ona nikada zvanično nije bila ukunuta, ali da je značajno smanjila svoj organizacioni upliv na narod (gotovo potpuno prestala da funkcioniše), te je moralo u jednom trenutku doći do čina njene obnove, pogotovo što su mnoge južne episkopije prodorom Turaka vremenom prelazile u sastav Ohridske arhiepiskpopije).
No smutno vreme, u kom se našla, oslabilo je njenu objediniteljsku delatnost, a Ohridska arhiepiskopija i Carigradska patrijaršija su imale nameru da se prošire na račun prostora koji su nekada bili pod njenom jurisdikcijom. Kada su Srbi počeli da se organizuju u okviru turske imperije prirodno su svoje težnje usmerili ka punom obnavljenju svoje duhovne kuće koja bi im bila garant njihove duhovne realizacije, samobitnosti i očuvanja luče koja bi im osvetljavala duhovni put i smisao življenja i bitisanja.
Između nadirućeg katoličanstva uzdrmanog reformacijom i pokušaja Carigradske patrijaršije da se nametne kao duhovni vođ svim hrišćanima u turskoj imperiji našli su se Srbi, ostavši bez države i u opasnosti da u potpunosti izgube i crkvenu organizacionu nezavisnost. No u jednom trenutku su se stekli uslovi da Srbi ipak dobiju zvanično svoju patrijaršiju. Koji su to bili uslovi, zatim koji su razlozi uticali da turska država i grčka duhovna elita u jednom trenutku vidi potrebu za obnavljanjem krovne duhovne zajednice naroda sa ovih prostora, kao i koji je smisao postojanja patrijaršije tokom više od dva veka su teme koje će biti obrađene na tribini.
Related
